GIỚI THIỆU
Trong kinh tế tài chính, đầu tư là việc sử dụng tiền nhằm mục đích thu lợi trong tương lai. Phân tích kinh tế tài chính là một nội dung quan trọng của quản trị dự án đầu tư, qua đó cho biết quy mô đầu tư, hiệu suất cao đầu tư và bảo đảm an toàn về đầu tư, giúp cho nhà đầu tư quyết định hành động đầu tư hay không, hiệu suất cao đến đâu, đồng thời cũng giúp những cơ quan thẩm định và đánh giá biết được tính thực thi của dự án về phương diện kinh tế tài chính. Ở Nước Ta, những triết lý về lập và nghiên cứu và phân tích dự án đầu tư đã được phổ cập khá thoáng đãng, tuy nhiên, việc xác lập những dòng tiền và sử dụng vào nhìn nhận dự án vẫn là yếu tố chưa trọn vẹn rõ. Trong khoanh vùng phạm vi bài viết này, dựa trên cơ sở làm rõ thực chất, mối quan hệ giữa những dòng tiền, tác giả yêu cầu chiêu thức xác lập những dòng tiền của dự án, xác lập những tiêu chuẩn nhìn nhận hiệu suất cao kinh tế tài chính và sử dụng để nhìn nhận dự án đầu tư theo những dòng tiền.
CÁC DÒNG TIỀN CỦA DỰ ÁN ĐẦU TƯ
Các dự án đầu tư thường lê dài nhiều năm, do tiền có giá trị theo thời hạn, do đó để nhìn nhận hiệu suất cao dự án về mặt kinh tế tài chính, cần phải so sánh thu, chi có tính đến yếu tố thời hạn và cần xác lập dòng tiền của dự án.
 |
| Mục tiêu của việc xác định các dòng tiền là để đánh giá hiệu quả về tài chính của dự án (Ảnh minh họa) |
Dòng tiền là tập hợp những khoản thu, chi thuần gắn với dự án theo từng khoảng chừng thời hạn nhất định ( thường là một năm ). Mục tiêu của việc xác lập những dòng tiền là nhìn nhận hiệu suất cao về mặt kinh tế tài chính, so sánh giữa chi đầu tư và những khoản thu có được khi triển khai, khai thác dự án. Để đạt được tiềm năng trên, những dòng tiền cần phải có nội dung, ý nghĩa xác lập. Do đó, khi lập những dòng tiền, cần phải tuân thủ một số ít nguyên tắc nhất định sau : ( i ) Nguyên tắc chuyển đơn thuần về cuối thời đoạn hàng loạt thu, chi trong thời đoạn đã chọn ( thường là một năm ) : Do tiền có giá trị theo thời hạn, nên thu, chi và dòng tiền của dự án được lập theo thời hạn. Tuy nhiên, trên thực tiễn, trong hoạt động giải trí của những doanh nghiệp, tác dụng kinh doanh thương mại thường được hạch toán theo năm và không phân biệt những khoản thu, chi theo thời hạn trong năm. Tương ứng, khi lập dòng tiền dự án đầu tư, đơn vị chức năng thời hạn thường được chọn là năm và những khoản thu, thi trong năm được quy ước chuyển đơn thuần về thời gian cuối năm để lập dòng tiền. ( ii ) Nguyên tắc sử dụng thu, chi thuần ( cho từng thời đoạn ) : Các khoản thu, chi ở cùng thời gian ( thời đoạn ) là hoàn toàn có thể so sánh được. Do đó, cần được so sánh loại trừ để có dòng thu, chi thuần theo thời hạn. ( iii ) Nguyên tắc sử dụng dòng tiền sau thuế : Các hoạt động giải trí kinh doanh thương mại phải chịu thuế ; Các khoản thu thực của nhà đầu tư là sau thuế. ( iv ) Đảm bảo tính thống nhất của dòng tiền ( đơn vị chức năng tính, dòng tiền danh nghĩa, dòng tiền thực … ). ( v ) Đảm bảo tính tương ứng của thu, chi, đơn cử là : Tương ứng giữa nguồn hỗ trợ vốn và những khoản thu theo những nguồn hỗ trợ vốn ; Tương ứng giữa cơ cấu tổ chức vốn đầu tư vào gia tài và những khoản thu theo cơ cấu tổ chức vốn đầu tư vào gia tài ; Tương ứng giữa những khoản đầu tư tăng thêm và thu nhập tăng thêm.
Thu thuần hàng năm của dự án
Trong quy trình khai thác quản lý và vận hành, hàng năm dự án có lệch giá và cần những khoản ngân sách quản lý và vận hành. Doanh thu cần bù đắp được ngân sách, thuế và có doanh thu ròng. Do đó, những thành phần của lệch giá, gồm có : ngân sách quản lý và vận hành ( ngân sách nguyên vật liệu, ngân sách nhân công, dịch vụ mua ngoài và ngân sách khác bằng tiền ), khấu hao, thuế, lãi vay và doanh thu ròng ( Hình 1 ). Lấy thu trừ chi, tất cả chúng ta được thu ròng hàng năm, gồm có : khấu hao, lãi vay và doanh thu ròng ( Hình 2 ).
Hình 1: Thu, chi điển hình hàng năm
 |
Nguồn : Nghiên cứu của tác giả
Hình 2: Thu thuần hàng năm của dự án
 |
Nguồn : Nghiên cứu của tác giả
Dòng tiền dự án
Đối với một dự án kinh doanh thương mại nổi bật, để thực thi dự án, chủ đầu tư cần kêu gọi vốn, đầu tư và gia tài cố định và thắt chặt, như : nhà xưởng, máy móc thiết bị và đầu tư vào gia tài lưu động, gia tài thời gian ngắn. Dựa trên cơ sở sử dụng vốn đầu tư vào những gia tài và khai thác, từ đó, hoàn toàn có thể lập dòng tiền theo cơ cấu tổ chức vốn đầu tư vào gia tài. Vốn đầu tư vào gia tài được chia thành vốn cố định và thắt chặt và lưu động. Trong dòng thu, tương ứng với vốn cố định và thắt chặt, có những khoản tịch thu qua khấu hao và giá trị thanh lý tài sản cố định và thắt chặt ở thời gian cuối của dự án ; vốn lưu động được sử dụng quay vòng qua những năm và chỉ tịch thu khi dự án kết thúc. Trong trường hợp này, vốn đầu tư không phân loại theo những nguồn hỗ trợ vốn, do đó, trong phần thu, không tính đến việc trả nợ gốc, trả lãi. Lợi nhuận trong trường hợp này được tính khác với doanh thu kế toán và bằng lãi từ hoạt động giải trí kinh doanh thương mại trừ đi thuế thu nhập. Dòng tiền được lập theo nguyên tắc này được gọi là dòng tiền của dự án. Đặc điểm dòng tiền của dự án là không đề cập đến hoạt động giải trí kinh tế tài chính và do đó, được sử dụng để nhìn nhận mức sinh lợi của thời cơ đầu tư không nhờ vào và hoạt động giải trí kinh tế tài chính, vào cơ cấu tổ chức vốn theo nguồn hỗ trợ vốn. Sơ đồ tính dòng tiền của dự án được trình diễn trong Hình 3 ( Lợi nhuận ròng ở đây được tính bằng lãi từ hoạt động giải trí kinh doanh thương mại trừ đi thuế thu nhập ).
Hình 3: Dòng tiền dự án (không phân biệt các nguồn vốn)
 |
Nguồn : Nghiên cứu của tác giả
Dòng tiền nợ và dòng tiền chủ sở hữu
Phân tích dưới góc nhìn sử dụng vốn, chủ đầu tư hoàn toàn có thể sử dụng đồng thời cả vốn chủ sở hữu và vốn vay. Tương ứng với việc sử dụng những loại vốn này, những quyền lợi và nghĩa vụ và trách nhiệm kinh tế tài chính phát sinh sẽ khác nhau.
Lập dòng tiền theo cơ cấu nguồn tài trợ
Theo những nguồn hỗ trợ vốn, vốn đầu tư được chia thành vốn chủ sở hữu và vốn vay. Trong phần thu, tương ứng với vốn vay là những khoản tịch thu vốn đầu tư dành cho việc trả nợ gốc và những khoản lãi trong hoạt động giải trí kinh doanh thương mại của dự án dành để trả lãi vay ; tương ứng với vốn chủ sở hữu là những khoản tịch thu vốn đầu tư trừ phần trả nợ gốc và phần còn lại sau khi trả lãi vay ( Hình 4 ).
Hình 4: Dòng tiền theo cơ cấu nguồn tài trợ
 |
Nguồn : Nghiên cứu của tác giả Khi xem xét dưới góc nhìn nguồn hỗ trợ vốn, tổng chi đầu tư được chia thành vốn chủ sở hữu và vốn vay. Các khoản thu được chia tương ứng thành : i ) những khoản trả nợ gốc, trả lãi vay ( dành cho chủ nợ ) ; ( ii ) tịch thu vốn chủ sở hữu và doanh thu thuộc về chủ chiếm hữu.
Dòng tiền chủ sở hữu
Từ dòng tiền trên, nếu vô hiệu lãi vay khỏi dòng thu, tương ứng trong dòng chi, tất cả chúng ta cũng phải vô hiệu vốn vay, điều này sẽ kéo theo việc vô hiệu những khoản trả nợ gốc trong dòng thu. Khi đã vô hiệu trọn vẹn những khoản vay, trả nợ gốc, trả lãi khỏi dòng tiền dự án, còn lại dòng tiền phản ánh những khoản chi đầu tư của chủ sở hữu cho dự án và những khoản thu từ dự án theo thời hạn. Đó là dòng tiền chủ sở hữu ( Hình 5 ).
Hình 5: Dòng tiền chủ sở hữu
 |
Nguồn : Nghiên cứu của tác giả
Dòng tiền nợ
Các khoản vay, trả nợ gốc, trả lãi gắn với dự án được tập hợp lại ( theo từng khoảng chừng thời hạn ) thành dòng tiền nợ của dự án ( hình 6 ). Dòng tiền nợ thường được lập dưới góc nhìn chủ đầu tư : khoản vay trở thành khoản thu và trả nợ gốc, trả lãi là những khoản chi.
Hình 6: Dòng tiền nợ dưới góc độ chủ đầu tư
 |
Nguồn : Nghiên cứu của tác giả Tóm lại, khi lập và nghiên cứu và phân tích dự án, có hai dòng thu, chi cơ bản là dòng tiền dự án và dòng tiền chủ chiếm hữu. Dòng tiền dự án là tập hợp hàng loạt thu, chi thuần gắn với dự án, còn dòng chủ sở hữu chỉ phản ánh những khoản thu, chi của chủ chiếm hữu. Bên cạnh đó, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể lập dòng tiền có tính phụ trợ là dòng tiền nợ. Mỗi dòng tiền có một nội dung và ý nghĩa xác lập. Tùy theo nhu yếu nghiên cứu và phân tích, người ta hoàn toàn có thể tính một hoặc nhiều dòng tiền.
MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC DÒNG TIỀN DỰ ÁN VÀ PHƯƠNG PHÁP LẬP CÁC DÒNG TIỀN DỰ ÁN
Từ nghiên cứu và phân tích trên hoàn toàn có thể thấy, dòng tiền dự án là tổng hợp của dòng tiền chủ sở hữu và dòng tiền nợ.
Về kỹ thuật tính, hiện có nhiều cách tính cụ thể khác nhau được áp dụng. Trong phạm vi bài viết, từ mối quan hệ gữa các dòng tiền, về nguyên tắc để dễ hiểu, tác giả trình bày cách tính các dòng tiền theo các bước sau:
Bước 1 : Tính dòng tiền của dự án : tính hàng loạt thu, chi thuần tương quan đến hoạt động giải trí của dự án, không đề cập đến vay, trả nợ ; Bước 2 : Lập dòng tiền nợ dưới góc nhìn chủ đầu tư : tập hợp những khoản vay và trả nợ gốc, lãi vay ; Bước 3 : Tính dòng tiền chủ sở hữu : do dòng của dự án là tổng thu chi của chủ đầu tư và chủ nợ do đó, dòng tiền chủ sở hữu là phần còn lại sau khi đã tách dòng tiền nợ khỏi dòng tiền của dự án. Nếu dòng tiền nợ được lập dưới góc nhìn chủ đầu tư, thì đi vay được ghi là thu và trả nợ gốc, trả lãi được ghi là chi. Khi đó, dòng tiền chủ sở hữu được tính bằng cách lấy dòng tiền dự án cộng với dòng tiền nợ ( thực ra là trừ ). Ví dụ : Dự án BC có vốn đầu tư là 100, sau một năm tịch thu hàng loạt vốn và có lãi 10 ( chưa đề cập đến vay, trả nợ ). Dòng tiền của dự án là : { – 1000 ; 1101 } Giả sử vốn vay là 50 ; lãi suất vay 8 % / năm, trả gốc và lãi vào cuối năm. Dòng tiền nợ được dưới góc nhìn chủ đầu tư, như sau : Dòng tiền nợ : { 500 ; – 541 } Tính dòng tiền chủ sở hữu :
| { – 1000 ; 1101 } + { 500 ; – 541 } Dòng chủ sở hữu : { – 500 ; 561 } |
Trong ví dụ này, dòng chủ sở hữu cho biết, chủ đầu tư bỏ vốn ra 50 ( số còn lại đi vay ), thu về vốn khởi đầu là 50, lãi 6 ( phần lãi khác là 4 trả cho chủ nợ ).
TÁC ĐỘNG CỦA THUẾ
Thuế không làm ảnh hưởng tác động nhiều đến quy trình lập những dòng tiền của dự án, nhưng thuế được tính theo những dòng tiền khác với thuế tính theo nguyên tắc kế toán. Ví dụ, so với dòng tiền dự án, do không đề cập đến vay, trả nợ, nên thuế phải nộp ở đây chưa tính đến tác động ảnh hưởng của đi vay và trả nợ. Tác động của đi vay, trả nợ được phản ánh trong dòng tiền nợ, do đó, khi lấy dòng tiền dự án sau thuế trừ đi dòng tiền nợ sau thuế sẽ được dòng tiền chủ sở hữu sau thuế. Điều này phản ánh đúng thu, chi mà chủ sở hữu nhận được từ dự án đã tính đến thuế. Tiếp tục với ví dụ trên, giả sử thuế thu nhập là 20 % : – Dòng tiền dự án : { – 1000 ; 1101 } ; lãi trước thuế là 10, lãi sau thuế là 8. Kết quả có dòng tiền của dự án sau thuế là : { – 1000 ; 1081 } ; – Dòng tiền nợ : { 500 ; – 541 } ; trả lãi vay được lợi thuế 20 % ( Trả lãi trước thuế 4, tương tự trả lãi sau thuế là 3,2 ). Có dòng tiền nợ sau thuế : { 500 ; – 53,21 }
| { – 1000 ; 1081 } + { 500 ; – 53,21 } Dòng chủ sở hữu : { – 500 ; 54,81 } |
Tính dòng tiền chủ sở hữu sau thuế : Trong ví dụ này, dòng chủ sở hữu cho biết, chủ đầu tư bỏ vốn ra 50 ( số còn lại đi vay ), thu về vốn khởi đầu là 50, lãi – doanh thu sau thuế là 4,8.
TỶ SUẤT SINH LỢI TỐI THIỂU ỨNG VỚI CÁC DÒNG TIỀN VÀ ĐÁNH GIÁ CƠ HỘI ĐẦU TƯ
Tính thống nhất, tương ứng trong những dòng tiền còn phải được tuân thủ rộng hơn, gồm có cả việc lựa chọn tỷ suất sinh lợi tối thiểu ( MARR ) để nhìn nhận dự án. Mỗi dòng tiền có một nội dung khác nhau cho nên vì thế, ứng với mỗi trường hợp, phải sử dụng một tỷ suất sinh lợi tối thiểu nhất định, được xác lập dựa trên những cơ sở riêng, theo những nhu yếu riêng, rất khắt khe để nhìn nhận dự án. MARR được hiểu là mức sinh lợi nhỏ nhất mà những nhà hỗ trợ vốn đặt ra so với dự án. MARR được tính theo nhiều cách khác nhau, dựa trên nhiều cơ sở khách nhau. Trong điều tra và nghiên cứu này, tác giả chỉ trình diễn chiêu thức đơn thuần, thuận tiện cho việc lý giải thực chất của những dòng tiền. Đối với dòng tiền dự án, mặc dầu không đề cập đến vay và trả nợ, nhưng thực ra dòng dự án gồm có thu, chi của cả chủ đầu tư và chủ nợ. MARR vận dụng cho dòng tiền này là chung của chủ đầu tư và người cho vay, vì vậy thường được tính bằng trung bình trọng mức sinh lợi đồi hỏi của cả chủ đầu tư và chủ nợ. Trong ví dụ trên, chủ đầu tư vay 50, với lãi suất vay 8 %, vốn chủ sở hữu 50, tỷ suất sinh lợi yên cầu 12 %. MARR được tính như sau : MARR = 0,5 x8 % + 0,5 x12 % = 10 % Tính giá trị hiện tại thuần cho dự án { – 1000 ; 1101 } với MARR = 10 % sẽ được NPV = 0. Kết quả đó phản ánh trong thực tiễn là dự án tịch thu được vốn và có những khoản lãi từ hoạt động giải trí sản xuất kinh doanh thương mại vừa đủ để trả lãi cho chủ nợ và doanh thu yên cầu của chủ đầu tư. Nếu NPV > 0, dự án có mức sinh lợi cao hơn mức yên cầu tối thiểu của chủ đầu tư. Từ đó, điều kiện kèm theo để đồng ý dự án là NPV ≥ 0. trái lại, nếu NPV < 0, mức sinh lợi của dự án nhỏ hơn mức yên cầu tối thiểu của chủ đầu tư và dự án bị vô hiệu. Nếu tính tỷ suất sinh lợi nội tại, sẽ được IRR = 10 %. Điều đó có nghĩa là tỷ suất sinh lợi của dự án vừa bằng với tỷ suất sinh lợi tối thiểu chung của chủ đầu tư và chủ nợ. Điều kiện để gật đầu dự án là IRR lớn hơn hoặc bằng MARR. Khi sử dụng dòng tiền chủ sở hữu, tỷ suất sinh lợi tối thiểu trong trường hợp này không hề tính trung bình cho cả chủ đầu tư và chủ nợ như đã làm đối vói dòng tiền dự án. Dòng tiền chủ sở hữu phản ánh thu chi thuần của riêng chủ chiếm hữu. Do vậy, tỷ suất sinh lợi tối thiểu vận dụng cho dòng tiền chủ sở hữu phải là tỷ suất sinh lợi yên cầu của riêng chủ đầu tư. Trong ví dụ trên, dòng chủ sở hữu { - 500 ; 561 }, tỷ suất chiết khấu để tính NPV phải là 12 %. Kết quả có NPV = 0 và IRR = 12 % = MARR.
KẾT LUẬN
Tiền có giá trị theo thời hạn và để nhìn nhận hiệu suất cao kinh tế tài chính dự án đầu tư, cần phải tập hợp được thu chi thuần của dự án theo thời hạn. Tùy thuộc vào góc nhìn, quan điểm nhìn nhận là chủ đầu tư hay chủ sở hữu, hoàn toàn có thể thiết kế xây dựng những dòng tiền của dự án hoặc dòng tiền chủ chiếm hữu. Cách lập những dòng tiền hài hòa và hợp lý là lập dòng tiền dự án với giả định bỏ lỡ vay nợ, lập dòng tiền nợ và suy ra dòng tiền chủ chiếm hữu. Để nhìn nhận hiệu suất cao kinh tế tài chính dưới những góc nhìn dự án hay chủ sở hữu, cần phải sử dụng tỷ suất sinh lợi tối thiểu của dự án hay của chủ sở hữu tương ứng. /.
Tài liệu tham khảo
1. Từ Quang Phương ( năm trước ). Quản lý Dự án, Nxb Đại học Kinh tế Quốc dân 2. Nguyễn Bạch Nguyệt ( 2012 ). Lập dự án đầu tư, Nxb Thống kê 3. Cao Hào Thi, Nguyễn Thúy Quỳnh Loan ( 2008 ). Quản lý Dự án, Nxb Đại học Quốc Gia TP. Hồ Chí Minh
4. Nguyễn Xuân Thủy, Trần Việt Hoa, Nguyễn Việt Ánh (2009). Quản trị Dự án Đầu tư, Nxb Thống kê
PGS, TS. Nguyễn Ái Đoàn
Trường Đại học Bách khoa
(Bài được đăng trên Tạp chí Kinh tế và Dự báo số 11, tháng 4/2021)
Source: https://wikifin.net
Category: Blog