Table of Contents
Đánh giá tác động của đầu tư công đến an toàn nợ công tại Việt Nam
Ảnh hưởng của đầu tư công đến nợ công giai đoạn 2000-2017
Trước năm 2010, khi Luật Quản lý nợ công chưa ban hành, nợ công được hiểu là nợ chính phủ. Lúc này, các khoản nợ chính phủ có xu hướng được kiểm soát ở dưới 50% GDP, thâm hụt ngân sách dưới 5% GDP (trừ năm 2009 với mức 6,9% GDP do ảnh hưởng cuộc khủng hoảng tài chính 2008, chính phủ sử dụng các gói kích cầu để kích thích tăng trưởng kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội). Trong giai đoạn này, đầu tư công trung bình mức dưới 20% GDP.
Đầu tư công hầu hết vẫn là đầu tư từ ngân sách, đã góp phần lớn vào tăng trưởng kinh tế tài chính và xu thế so với những nghành ưu tiên. Các chỉ số về bảo đảm an toàn nợ mặc dầu vẫn trong số lượng giới hạn nhưng cũng đã tiệm cận đến mức cao, trong toàn cảnh tiêu tốn công ngày càng tăng ( gồm chi đầu tư và tiêu tốn tiếp tục ), nguồn thu sụt giảm khiến cho thâm hụt ngân sách nhà nước ( NSNN ) cũng có xu thế ngày càng tăng, cùng với việc duy trì mức đầu tư công cao khiến cho ngân sách càng thâm hụt trầm trọng. Hệ quả tất yếu đẩy nợ công liên tục ngày càng tăng, rủi ro tiềm ẩn mất bảo đảm an toàn nợ công những năm tiếp theo .
Sau năm 2010, Luật Đầu tư công số 49/2014 / QH13 và Luật quản trị nợ công số 20/2017 / QH14 được phát hành ( Luật Quản lý nợ công số 20/2017 / QH14 có hiệu lực hiện hành từ 1/7/2018 sửa chữa thay thế Luật Quản lý nợ công số 29/2009 / QH12 ), đã xác lập rõ ràng khoanh vùng phạm vi đầu tư công cũng như nợ công. Theo đó, đầu tư công là hoạt động giải trí đầu tư của Nhà nước vào những chương trình, dự án Bất Động Sản kiến thiết xây dựng kiến trúc và đầu tư vào những chương trình, dự án Bất Động Sản Giao hàng tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội thực thi theo hình thức đối tác chiến lược công tư. Nợ công gồm có nợ nhà nước, nợ được nhà nước bảo lãnh và nợ chính quyền sở tại địa phương .
Trong báo cáo giải trình tác dụng nhìn nhận tại hội thảo chiến lược tổng kết Quản lý nợ đã chỉ rõ rủi ro tiềm ẩn mất bảo đảm an toàn nợ công lúc bấy giờ luôn tiềm ẩn không riêng gì bắt nguồn từ nội tại cấu trúc nợ công mà còn do nguyên do từ việc quản trị và sử dụng vốn đầu tư công không hiệu suất cao như : ( i ) Đầu tư công vào những nghành không có năng lực tịch thu vốn, không có năng lực trả nợ ; ( ii ) Cấu trúc đầu tư công nhờ vào lớn vào nguồn từ ngân sách ; ( iii ) Vấn đề tham nhũng, xấu đi trong phân chia vốn đầu tư công … Đây là những nguyên do đa phần gây mất bảo đảm an toàn nợ công được bắt nguồn từ đầu tư công tại Nước Ta. Chính thế cho nên, việc xem xét mức độ ảnh hưởng tác động của đầu tư công đến thâm hụt ngân sách và nợ công là thiết yếu .
Thứ nhất, cơ cấu tổ chức đầu tư công bất hài hòa và hợp lý gây áp lực đè nén lên nợ công. Trên thực tiễn, đầu tư công phần đông bắt nguồn từ NSNN nên khi ngày càng tăng khoản đầu tư công sẽ gây áp lực đè nén lên thâm hụt ngân sách, cùng với đó những khoản nợ vay để triển khai những chương trình đầu tư công là nguyên do ngày càng tăng nợ công. Nợ công ngày càng tăng một cách nhanh gọn nếu như năm 2010 chỉ chiếm 51,7 % GDP đã tăng lên tới 58,0 % GDP năm năm trước đến 61,4 % GDP năm 2017, gần chạm ngưỡng mà Quốc hội được cho phép ( là 65 % GDP ), trong đó nợ cơ quan chính phủ chiếm khoảng chừng 40-50 % GDP, nợ cơ quan chính phủ bảo lãnh chỉ chiếm giao động khoảng chừng 10 % GDP, còn lại nợ của chính quyền sở tại địa phương ở mức chưa đầy 1 % GDP ( Xem bảng 2 ) .
Áp lực đẩy mức nợ công tăng cao chính do hầu hết những khoản vay nợ được sử dụng để triển khai đầu tư cho những chương trình của nhà nước, mà hầu hết vốn đầu tư công được lấy từ vốn NSNN ( tính cả khoản vay trải qua phát hành trái phiếu cơ quan chính phủ và nguồn từ NSNN chiếm gần 70 % vốn đầu tư công ). Bên cạnh đó, đầu tư công không mang lại hiệu suất cao, sẽ không có nguồn để chi trả nợ công, gánh nặng nợ lại được chồng lên vai ngân sách, mất bảo đảm an toàn nợ công là điều không hề tránh khỏi .
Thứ hai, đầu tư công có tác động ảnh hưởng gián tiếp với nợ công khi thâm hụt ngân sách được hỗ trợ vốn bởi khoản vay không có năng lực sinh lời. Chủ yếu khoản vay để đầu tư trực tiếp của cơ quan chính phủ, chính quyền sở tại địa phương hay chuyển cho những doanh nghiệp nhà nước ( DNNN ) thường không đem lại năng lực sinh lời khiến nợ công ngày càng tăng nhưng không có nguồn để trả nợ, nợ trong nước và quốc tế đang rơi vào vòng xoáy nợ nần với quy mô ngày càng lớn .
Nếu nghĩa vụ và trách nhiệm trả nợ chỉ trông chờ vào nguồn thu NSNN, không xuất phát từ nguồn thu của những dự án Bất Động Sản đầu tư công, hoặc những dự án Bất Động Sản đầu tư công không hiệu suất cao không đem lại nguồn thu để trả nợ, chắc như đinh quy mô nợ công ngày càng lớn và thiếu vững chắc. Rủi ro thanh toán giao dịch nợ đến hạn cùng với quy mô, vận tốc ngày càng tăng nợ công tăng cao là tín hiệu mất bảo đảm an toàn ngân sách và khủng hoảng cục bộ nợ công xảy ra. Do vậy, đầu tư công cần phải giảm bớt nguồn từ NSNN và những khoản đầu tư công phải được đầu tư cho những dự án Bất Động Sản có năng lực sinh lời bảo vệ năng lực tịch thu vốn .
Thứ ba, đầu tư công với khuynh hướng giảm, trong khi nợ công có khuynh hướng tăng, phản ánh khuynh hướng di dời trong cơ cấu tổ chức sử dụng nợ từ đầu tư sang tiêu dùng. Điều này cho thấy, nghịch lý tại Nước Ta đó là nợ công ngày càng có khuynh hướng tăng lên một cách nhanh gọn kể cả quy mô và vận tốc, trong khi đó, đầu tư công có khuynh hướng cắt giảm từ 18,3 % GDP năm năm ngoái xuống chỉ còn khoảng chừng 13 % GDP năm 2017. Tuy nhiên, chi đầu tư tăng trưởng có khuynh hướng giảm xuống chỉ còn khoảng chừng 22,5 % tổng chi NSNN, tương tự khoảng chừng 6,5 % GDP, còn tiêu tốn tiếp tục có khuynh hướng ngày càng tăng lên tới khoảng chừng hơn 70 % tổng chi NSNN .
Do đó, nợ công tăng lên không phải dành cho đầu tư phát triển mà dùng để trả nợ và tăng chi tiêu thường xuyên cho thấy xu hướng dịch chuyển cơ cấu sử dụng nợ, từ hoạt động đầu tư công sang phục vụ chi cho tiêu dùng. Vì vậy, nếu các khoản vay không được đầu tư một cách hiệu quả, không sử dụng vào những dự án có khả năng tạo ra nguồn trả nợ trong tương lai, chắc chắn gây ảnh hưởng đến khả năng thanh toán các khoản nợ và đe dọa an toàn nợ công.
Một số giải pháp giảm ảnh hưởng của đầu tư công đến an toàn nợ công tại Việt Nam
Thứ nhất, giảm quy mô đầu tư công và cấu trúc lại đầu tư công theo hướng giảm nguồn từ ngân sách thay vào đó những dự án Bất Động Sản đầu tư công theo hình thức hợp tác công tư .
Quy mô đầu tư công cần giảm về mức khoảng chừng 10 % GDP cho tương thích với điều kiện kèm theo thực tiễn tại Nước Ta lúc bấy giờ về điều kinh tế đang suy giảm, thâm hụt ngân sách và nợ công tăng cao. Trên cơ sở đó, cơ cấu tổ chức lại đầu tư công gắn với giảm gánh nặng ngân sách, giảm tỷ trọng của khu vực kinh tế tài chính nhà nước trong những nghành nghề dịch vụ sản xuất trực tiếp ( công nghiệp chế biến, sản xuất, kinh doanh thương mại bất động sản … ), khuyến khích sự tăng trưởng khu vực tư nhân, khuyến khích hợp tác công tư ( PPP ), tập trung chuyên sâu vào những dự án Bất Động Sản tương quan đến nghành xã hội như giao thông vận tải vận tải đường bộ, bệnh viện, trường học và những khu công trình kiến thiết xây dựng công cộng … đây là những nghành đem lại quyền lợi lâu bền hơn .
Tính toán vừa đủ khoản đầu tư từ NSNN cho hoạt động giải trí đầu tư công. Do một số ít khoản đầu tư công lúc bấy giờ đang nằm ngoài ngân sách như những khoản đầu tư được hỗ trợ vốn bằng nguồn vốn trái phiếu cơ quan chính phủ, sử dụng để đầu tư vào những dự án Bất Động Sản tăng trưởng hạ tầng và dự án Bất Động Sản cho giáo dục huấn luyện và đào tạo. Nếu không tính những khoản này vào việc chi ngân sách cho đầu tư công dẫn tới ước tính xô lệch về mức nợ công và tác động ảnh hưởng trực tiếp đến sự vững chắc của chủ trương tài khóa, do đó, giám sát vừa đủ nghĩa vụ và trách nhiệm của NSNN so với đầu tư công sẽ bảo vệ nguồn vốn sử dụng cho đầu tư công đạt hiệu suất cao cao hơn .
Thứ hai, tăng cường kỷ luật tài khóa gắn với quản trị tiêu tốn đầu tư công .
Xây dựng ngân sách đầu tư công nhằm mục đích bảo vệ quản trị hiệu suất cao hơn những khoản tiêu tốn công, đặc biệt quan trọng chi đầu tư cho những dự án Bất Động Sản hạ tầng, những dự án Bất Động Sản năng lực tịch thu vốn chậm. Cần tuân thủ theo những bước gồm có : ( 1 ) Xác định tiềm năng ưu tiên lựa chọn ; ( 2 ) Lập kế hoạch về nhu yếu đầu tư công cho một quá trình tiếp theo dựa trên việc nhìn nhận năng lượng kinh tế tài chính ; ( 3 ) Sử dụng giải pháp vốn đầu tư tương thích, nhìn nhận, phong cách thiết kế dự trù kinh phí đầu tư cho những dự án Bất Động Sản đầu tư ; ( 4 ) quyết định hành động phân chia ; ( 5 ) tiến hành dự án Bất Động Sản. Lập ngân sách đầu tư công không chỉ gắn với tầm nhìn và khuynh hướng tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội mà còn phải được đặt ra trong toàn cảnh rủi ro tiềm ẩn nợ công tăng cao, đầu tư quá mức gây nên mất bền vững và kiên cố NSNN .
Công tác giám sát và thực thi kỷ luật tài khóa cần được triển khai ngặt nghèo, độc lập và sát sao. Nước Ta cần kiến thiết xây dựng một mạng lưới hệ thống những chỉ tiêu về bảo đảm an toàn tài khóa và nợ công. Các chỉ tiêu này cần lao lý rõ về trần thâm hụt ngân sách, tỷ trọng chi đầu tư so với chi liên tục, số lượng giới hạn về tổng nợ công và ngưỡng bảo đảm an toàn, nghĩa vụ và trách nhiệm trả nợ công trong nước và quốc tế. Việc nghiên cứu và phân tích và nhìn nhận nợ công một cách rất đầy đủ và chi tiết cụ thể theo chuẩn mực quốc tế sẽ giúp đưa ra dự báo đúng chuẩn về mức độ bảo đảm an toàn kinh tế tài chính trong trung và dài hạn .
Thứ ba, nâng cao hiệu quả phân bổ vốn đầu tư công, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong đầu tư công.
Khi phân chia đầu tư công phải ràng buộc phân chia vốn so với dự án Bất Động Sản có nguồn thu, hạn chế phân biệt đối xử theo ngành. Do đó, phân chia vốn đầu tư công phải tìm phần nguồn vốn đối ứng và lựa chọn dự án Bất Động Sản có năng lực tịch thu vốn, hạn chế đầu tư vào dự án Bất Động Sản lê dài và không đem lại quyền lợi trong tương lai, đặc biệt quan trọng cần tập trung chuyên sâu cho dự án Bất Động Sản đầu tư công mang lại nhiều giá trị ngày càng tăng cho kinh tế tài chính – xã hội với vận tốc tịch thu vốn cao .
Hiện nay, việc phân chia vốn đầu tư công vẫn được triển khai tăng phân cấp can đảm và mạnh mẽ cho chính quyền sở tại địa phương nhưng dẫn tới hạn chế thiếu xem xét trong đầu tư khi tính đến những yếu tố vùng và liên vùng, quy mô vốn nhỏ, thời hạn hoàn thành xong dài, gây làng phí và thất thoát vốn đầu tư. Do đó, cần vai trò điều phối vốn ở cấp vùng và cấp toàn nước để tránh dự án Bất Động Sản trùng lắp, đồng thời tăng cường năng lực giám sát so với dự án Bất Động Sản đầu tư công .
Tài liệu tham khảo:
- Bộ Tài chính, Số liệu báo cáo nợ công 2000 – 2017, www.mof.gov.vn;
- Luật Đầu tư công 49/2014/QH13;
- Luật Quản lý nợ công 20/2017/QH14;
- Lê Thị Diệu Huyền, (2014), Tái cơ cấu đầu tư công – Thực trạng và giải pháp, Đề tài nghiên cứu khoa học mã số 14/2014/ĐT-HV;
- Tổng cục Thống kê, Số liệu thống kê 2000 – 2017, www.gso.gov.vn;
- Trương Hùng Long (2015), Một số vấn đề cơ bản về Luật Quản lý nợ công sau 5 năm triển khai thực hiện, Hội thảo quốc tế về đánh giá thực hiện Luật Quản lý nợ công, tháng 9/2015;
- Melian G, S Yang, Zanna L (2014), Debt sustainability, public investment and natural resource in developing countries, IMF publication.
Source: https://wikifin.net
Category: Blog